Güç, kurumlar ve meşruiyet arasındaki o ince dengeyi düşünürken aklımda tek bir soru beliriyor: “Bir kurum yöneticisinin memleketi, onun iktidar ilişkilerine, ideolojik yönelimlerine ve toplumsal kabulüne nasıl dokunur?” Siyaset bilimi açısından “aslen nereli olma” meselesi yalnızca coğrafi kökenle sınırlı değildir; aidiyet, kimlik, statü, temsil ve meşruiyet katmanlarını da barındırır. Bu yazıda, Diyanet İşleri Başkanı’nın aslen nereli olduğu sorusunu temel alarak iktidar, kurum, ideoloji ve vatandaşlık perspektifleriyle siyasal analiz yapacağım. Erkeklerin stratejik iktidar hesapları ile kadınların toplumsal etkileşim ve katılıma dair eğilimlerini sentezlemeye çalışmalarını da göz önünde tutacağım.
—
Diyanet İşleri Başkanı Aslen Nereli?
2025 yılında atanan yeni Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Safi Arpaguş, 1967 yılında Amasya’nın Gümüşhacıköy ilçesinde doğmuştur. [1] Dolayısıyla aslen Amasyalıdır. [1] Bu biyografik gerçek, görünürde nötr bir veri gibi görünse de siyaset sahnesinde çok katmanlı anlamlara sahiptir.
Kamuoyunda “nerelilik” vurgusu sıkça yapılır: “o memleketten”, “bu yöreli”, “bizim insanımız”. Bu imgeler, liderin meşruiyetini pekiştirmek, bağ kurmak ve yerel aidiyet söylemleri üretmek açısından önemli stratejik kozlar olabilir.
—
İktidar, Kimlik ve Memleket Bağlarının Politik İşlevi
İktidarın Topoğrafyası ve Kimlik Sermayesi
Siyaset bilimi dersinde öğretilir: iktidar sadece yasama, yürütme ve yargı ile kurulmaz; sembolik meşruiyet ve temsil de iktidarın belkemiğidir. Bir liderin memleketi, o liderin “bizden biri” imajını besler. Mesela “Amasyalı” sıfatı, Karadeniz-Marmara hattı arasında tarih, kültür, Anadolu dinamizmi söylemleriyle ilişkilendirilebilir. Bu durum, iktidar sahiplerinin hem yerel seçmenle hem de merkezin kültürel kodlarıyla bağ kurmasına hizmet eder.
Dolayısıyla Arpaguş’un Amasya kökeni, seçkin din adamı kimliği ile harmanlandığında memleketçi söylemler, kültürel semboller ve yerel aidiyet ile genel millî söylemler arasında bir köprü kurulabilir. Bu köprü, hem merkezi ideolojik söylemleri besler hem de yerel seçmenle kurulan duygusal bağı güçlendirir.
Kurumlar, İdeoloji ve Memleketçilik
Diyanet İşleri Başkanlığı, din devlet ilişkileri, laiklik, devlet himayesi altında dinin düzenlenmesi gibi hassas konularla iç içe bir kurumdur. Bu kurumun başkanının memleketi, kurumsal ideolojiyle örtüşürken ideolojik mesajların yerel düzeyde alıcı bulmasını da kolaylaştırır.
İdeoloji açısından, özellikle muhafazakâr-dindar konumda bir liderin memleket bağı, yerel geleneklerle, ilahiyat kültürüyle, etnik veya bölgesel aidiyetle ideolojik örtüşme sağlayabilir. Bu durumda, “Amasyalı” kimliği, hem merkezi söylemin hem de yerel inanç kodlarının meşruiyetine hizmet eder.
Vatandaşlık ve Temsil İkilemi
Vatandaşlık boyutu açısından “aslen nereli olma” meselesi, temsil edilen çoğunluğun toplumsal kabulleriyle etkileşir. Vatandaş, liderinde “benim kökenimden biri” imgesi arar mı? Bazıları için bu duygusal bir yakınlık sağlar; bazıları için ise liyakat, uzmanlık, ideolojik duruş daha belirleyici olur.
Ancak stratejik erkek iktidar aktörleri, bu aidiyet motifini sembolik olarak kullanmayı iyi bilir: “Ben de sizin köyünüzden, sizin memleketinizdenim” derken aslında kimlik sermayesiyle kurumsal gücü perçinler. Kadınların demokratik katılım odaklı bakışıysa, memleket vurgusunun ötesinde “hizmet, katılım, adalet” gibi söylemlerle temsil iddiasını güçlendirme eğilimindedir. Bu durumda, başkanın memleketi sadece sembolik bir kimlik değil, demokratik katılım kodlarını harekete geçirecek bir açılım da olabilir.
—
Erkek Strateji ve Kadın Katılım Ekseni: Karşılaştırmalı Yaklaşım
Erkek egemen siyaset aktörleri çoğu zaman stratejik hesaplarla hareket ederler: memleket vurgusunu, yerel ağları, seçkin aidiyetleri iktidara aracılar. Başkanın memleketi bu stratejinin bir parçası olabilir. Örneğin, “Amasyalı bir Diyanet Başkanı” algısı hem Karadeniz-Güneydoğu hattında hem de merkezi bölgelerde sembolik avantajlar doğurabilir.
Kadın katılım perspektifi ise daha yataydır: “Bu kurum beni temsil ediyor mu?”, “memleketimden gelen bu kişi kadınların sesine ne kadar alan tanır?” gibi sorular öne çıkar. Kadınların demokratik katılım talebi, memleket bağına indirgenmiş sembolik söylemlerle sınırlı kalamaz; kurumun pratiğine, karar alma süreçlerine, yerel temsil edilme düzeyine bakar.
Siyaset bilim açısından bu sendeki çatışma şu: erkek stratejik odaklı siyasetin sembolik araçları çoğu zaman üst düzeyde işlevsel olurken, kadınların katılımcı beklentileri sembolik anlatıların arkasında “gerçek temsil” talep eder.
—
Provokatif Sorgulamalar: Okuyucuya Dönük Sorular
– Bir kamu kurumunun liderinin memleketine dair vurgu, sizin için sembolik bağ mı yoksa bir meşruiyet göstergesi midir?
– Eğer “aslen Amasyalı” ibaresi bir ideolojik söylemle birleşirse, bu sizin gözünüzde o liderin ne kadar temsil gücünü artırır?
– Kadınların ve halkın demokratik katılım talepleri, memleket vurgu söylemlerinin arkasında ne kadar görünür?
– Bir lider “köylü, memleketli, yöreli” söylemlerini kullanıp da karar alma süreçlerinde merkezi elit ideolojiyle hareket ediyorsa, o lider gerçek anlamda sizden midir?
—
Sonuç: “Aslen Nereli Olmak” Sadece Bir Başlangıçtır
Prof. Dr. Safi Arpaguş’un aslen Amasyalı olması, yalnızca coğrafi bir gerçek değil; siyasal strateji, kurum meşruiyeti, ideolojik örtüşme ve vatandaşlık temsili açısından okunması gereken bir simgedir. Bir siyaset bilimci olarak bu simgeyi ele aldım: erkek iktidar stratejileriyle kadın katılım beklentileri arasında gerilimli bir alanda, “memleketlilik” söylemi hem ayrıştırıcı hem birleştirici işlev görebilir. Siz de kendi aidiyet kodlarınızı, memleket söylemlerinin sizde nasıl yankılandığını sorgulayın.
—
Sources:
[1]: https://haberglobal.com.tr/gundem/safi-arpagus-kimdir-yeni-diyanet-isleri-baskani-prof-dr-safi-arpagus-aslen-nereli-479348?utm_source=chatgpt.com “Safi Arpaguş kimdir? Yeni Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Safi Arpaguş …”